Cafer İbanoğlu

24 mayıs 2007 tarihli dersin Notları aşağıdaki linkte mevcuttur.

http://dosyam.net/?id=47u9flmg79lk9xp71ibw3jc4xhzup73r

Excel

Excel için örnek veriyi burdan indirebilirsiniz.

http://dosyam.net/?id=ifnxsy8ipmvpzkydea3f6pyi5xa7awx3

Çift Yıldızlar

Çift yıldızlar kütlelerini bulabildiğimiz yegane yıldızlardır. Optik teleskoplarla görülen yıldızların büyük bir kısmı (Güneş sistemi civarindakilerin %80'e yakın bir ksımı) çitf yıldız veya çoklu yıldız sistemleridir. Çift yıldızlar birbirlerine kütlesel çekim kuvveti uyguladıklarından bir yörünge hareketinde bulunurlar.

Çift yıldızlar birbirine fiziksel olarak bağlı olmasına rağmen optik çiftler birbirine fiziksel olarak bağlı olmayan, fakat aynı doğrultuda olduklarından gökyüzünde birbirine yakın görünen çiftlerdir.

Çift yıldızlar gözlemsel olark keşfedilme sırasına göre üç gruba ayrılırlar.
* Görsel çiftler
* Tayfsal çiftler
* Örten çiftler

Görsel çiftler

Teleskopla bakıldıklarında ayrı ayrı görülebilen çiftlerdir. Daha parlak ve dolayısıyla kütlesi daha büyük olan yıldıza baş yıldız, diğerine yoldaş denir.
Görsel çiftlerin periyotları büyüktür ve yörünge dönemleri 1 yıl ile binlerce yıl arasında değişebilir.

Yıldızların kütleleri ve parlaklıkları arasında bir bağıntı vardır. Parlaklığı büyük olan yıldızın kütlesi de büyüktür. Ancak bu beyaz cüceler için geçerli değildir.Çünkü beyaz cücelerin kütleleri çok fazla olmasına rağmen parlaklıkları çok azdır.

Tayfsal çift yıldızlar

Birbirine çok yakın çiftlerdir, dürbünle tek bir yıldız gibi görünürler. Peki onların çift oldukları nasıl anlaşılır? Tayfları incelenerek.Eğer iki farklı tayfsal çizgi yapısı üst üstüe binmiş ise o halde bir çift yıdız ile karşı karşıyayız demektir.
Birbirlerine yakın olduklarından yörünge hızları da büyüktür.
Bileşen yıldızlardan birinin sönük olması durumunda bu bileşene ait tayfsal çizgi gözlenemeyeceğinden tek çizgili tayfsal çift yıldız ile karşılaşılır. Eğer bileşenlerin ışınım güçleri birbirne yakınsa iki adet taysal çizgi gözlenir. Yani tayfta her iki yıldızın tayfı da görülür, her çizgiye karşılık bir çift çizgi gözlenir.

Örten çift yıldızlar

Bu yıldızların yörünge düzlemleri ile bakış doğrultumuza dik düzlem arasındaki açı 90 ise bileşenler birbirini ya kısmen ya da tamamen örter.

Örten çiftin zamana göre parlaklık değişimini veren eğriye ışık eğrisi denir. Bu eğrinni analizinden çift yıldızların özellikleri ve yörünge parametreleri bulunur.

Işık eğrisinde ışığın maksimum düştüğü bölüme esas minimum denir ve sönük yıldızın parlağı örtmesi ile meydana gelir.(sunudaki animasyonlarda gayet güzel görünüyor)
İkinci minimum sönüğün parlağın arkasına geçmesi ile meydana gelir.Örten çift yıldızlar ışık eğrilerini şekline göre çeşitli sınıflara ayrılırlar.

Algol türü sistemler

Algol(beta persei) yıldızıdır ve 2.5 gülük bir periyodu olan bir örten değişen yıldızdır.yörünge dönemleri 1 günden birkaç yıla kadar değişebilir.

U Cephei türü sistemler

Minimumların düz olduğunu görürsünüz bunun nedeni tutulmanın tam olduğunu gösterir. Böylece bir süre boyunca gelen ışık sabittir.

Beta Lyr

İki yıldız hemen hemen temas eder ve birbirleri üzerinde getirdikleri çekim sebebiyle her iki yıldız da elipsoidal şekil almışıtr.iki bileşen ortak kütle merkezi etrafında büyük eksenleri çakışacak şekilde dönerler. Yıldızlar birbirine yakın olduklarından periyotları da kısadır.yörünge döenmleri 1 günden 2 haftaya kadar değişebilir.

W UMa

W Umaların özellikleri b lyr ler gibidir.. Yörünge dönemleri bir günden bile az olabilir.İki yıldızın parlaklıkları birbirine çok yakındır bu nedenle minimum derinlikleri neredeyse eşit olur.